Naar een nieuwe bestuurscultuur – Deel 4: Hoe kom je uit je bubbel?

Al jaren praten we over een nieuwe bestuurscultuur. In het eerste artikel ben ik ingegaan op het raadsprogramma. Een andere manier om meer invulling te geven aan het dualisme, de scheiding tussen raad en college. Het tweede artikel ging over inwonersparticipatie. De roep om de politiek dichter bij de inwoners te brengen is de laatste jaren steeds groter geworden. In het derde artikel heb ik ingezoomd op de rol van jongeren in de politiek. In dit artikel wil ik het fenomeen “bubbel” bekijken en hoe we hier vanuit de politiek mee om zouden kunnen gaan.

Vast zitten in je ‘you-loop’
De belofte van het internet was dat we altijd verbonden zouden zijn met iedereen. De wereld zou hierdoor veel mooier worden. Maar toch heeft het internet niet gebracht wat we gehoopt hadden. Het internet zou democratie bevorderen en een wereldwijde gemeenschap creëren waar iedereen elkaar met respect zou behandelen.

Toen Trump gekozen werd tot president vroeg iedereen zich af “hoe kan dit?”. In Nederland vragen we ons hetzelfde af bij de PVV van Wilders of andere partijen. Het lijkt wel of niemand in onze directe omgeving hier rekening mee houdt. Alsof we het niet hebben zien aankomen. Zelfs peilingen rond verkiezingen zitten er steeds vaker naast.

“Filterbubbel”
Een verklaring hiervoor is de zogenaamde “filterbubbel”. Binnen de bubbel wordt de informatie gefilterd. Slimme algoritmes op social media zorgen dat wij steeds dezelfde mening te horen en te zien krijgen. We weten alleen niet dat de informatie die tot ons komt gefilterd is. We zijn hierdoor minder geneigd kennis te nemen wat we nog niet weten. We weten vaak niet eens dat we dingen nog niet weten.

We leven allemaal in onze eigen filterbubbel. Deze bubbels bestaan parallel aan elkaar, maar overlappen elkaar weinig. Onze filterbubbel zorgt ervoor dat je steeds vaster komt te zitten in je “you-loop”. Alles wat jij denkt wordt bevestigd door de mensen om je heen.

Bubbels en politiek
“Mensen vinden het fijn om bevestigd te worden in hun eigen gelijk, en we zien dat algoritmes dat kunnen versterken”, zegt hoogleraar psychologie Paul van Lange van de Vrije Universiteit. Media-onderzoeker Judith Möller van de Universiteit van Amsterdam: “Voor mensen met een afwijkende mening, die door weinig mensen wordt gedeeld, kan het door een filterbubbel lijken alsof heel veel mensen die mening delen.” Je eigen wereldbeeld wordt door de bubbel bevestigd.

Onderzoek van de NOS wijst uit, dat mensen nauwelijks video’s en berichten buiten eigen bubbel zien, lezen of horen. Berichten van D’66 bijvoorbeeld, worden vooral bekeken door mensen die D’66 stemmen. Eén van de uitzonderingen is FVD. Video’s van FVD komen bij bijna alle bubbels binnen. Hier is geen verklaring voor. De vraag is wel of mensen deze video’s ook daadwerkelijk bekijken. Ze komen dan wel binnen, maar mensen zijn over het algemeen niet bezig om hun eigen ideeën te ontkrachten, dus of ze ook bekeken worden?

Het gevaar van steeds bevestigd worden in je eigen ideeën is, dat dit kan leiden tot radicalisering. Ieder ander idee of mening wordt verworpen. Het eigen geloof wordt als het enige echte geloof gezien. De geschiedenis zit vol met voorbeelden. Feiten worden meningen. Dit wordt versterkt als het feit niet blijkt te kloppen. Ondanks dat iedere wetenschapper dan zal zeggen, dat dit juist goed is voor de ontwikkeling van de wetenschap, hoor je dan ook geluiden als “zie je wel, ik dacht het al; feiten zijn ook maar meningen”.

Hoe gaan we hier nu mee om?
Het korte antwoord is “kom uit je bubbel”. Ga in gesprek met andersdenkenden. Ga vooral luisteren en in dialoog met elkaar. Probeer elkaar niet te overtuigen, maar hoor elkaar aan. Val iemand die een andere mening heeft niet aan, maar probeer te begrijpen waar die mening vandaan komt en of er misschien wat in zit. Zoek de overeenkomsten. Je zult verbaast zijn hoeveel je het met elkaar eens blijkt te zijn als je met elkaar in gesprek gaat.

Met elkaar in gesprek
In de aanloop naar de Tweede Kamer verkiezingen gingen 200.000 Nederlanders van verschillende achtergronden en met verschillende meningen (uit verschillende bubbels dus), digitaal met elkaar in gesprek. Deze gesprekken werden gefaciliteerd door het platform Waaromkiesjij.nl. Het doel was om met elkaar te gaan praten in plaats van over elkaar. Een treffend citaat vond ik : “Leuk om te zien dat je het ook eens kan zijn met VVDers.”

3 zetels
Maar 200.000 mensen die met elkaar in gesprek gaan is natuurlijk veel te weinig. Als je kijkt, dat de kiesdeler voor de Tweede Kamer ongeveer 70.000 stemmen is, vertegenwoordigen die 200.000 mensen ongeveer 3 zetels.

Gemeenteraadsverkiezingen 2022
Hoe kunnen we hier nu vanuit de lokale politiek concrete handen en voeten aan geven? Volgend jaar maart zijn er weer verkiezingen. Zou het niet mooi zijn, als de gemeente waar je woont er prioriteit van maakt om de inwoners met elkaar in gesprek te laten gaan. Zonder beleidsnota’s, zonder ingewikkelde agenda’s, zonder adviseurs, maar gewoon faciliteren dat we met elkaar in gesprek kunnen. Fysiek maar vooral ook digitaal. Digitaal bereik je veel meer mensen, dan in zaaltjes. Maar doe het vooral beide. Nodig mensen actief uit om mee te doen. Maak hiervan als lokaal bestuur je prioriteit. Met elkaar kunnen we elkaar helpen de bubbels te doorbreken. We zullen niet iedereen uit zijn of haar bubbel kunnen krijgen, maar het is de moeite waard om te proberen. Komt bij dat met elkaar praten ook heel leuk kan zijn. Tot snel!

Jaap Willem Eijkenduijn,, fractievoorzitter PvdA Goeree-Overflakkee